Vademecum matura - chemia - 2021

Ogólne informacje o egzaminie

POZIOM PODSTAWOWY

• MATERIAŁY I TWORZYWA POCHODZENIA NATURALNEGO
  • Właściwości SiO₂ i jego odmiany występujące w przyrodzie, proces produkcji szkła
    • Charakter chemiczny SiO₂
    • Proces produkcji szkła
  • Rodzaje, właściwości i zastosowanie szkła
  • Surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu i betonu
  • Rodzaje skał wapiennych w przyrodzie, właściwości i zastosowanie
  • Wykrywanie skał wapiennych
    • Wykrywanie skał wapiennych w minerałach
  • Hydraty
    • Nazewnictwo hydratów
• ŚRODKI CZYSTOŚCI
  • Proces zmydlania tłuszczów, mydła jako przykład detergentów
    • Otrzymywanie mydeł
    • Odczyn roztworu wodnego mydła
  • Wpływ twardości wody na mydła i detergenty
  • Eutrofizacja wód
  • Charakter chemiczny składników środków czystości
  • Emulsje
• CHEMIA W KUCHNI
  • Niektóre składniki leków i ich działanie
  • Procesy fermentacyjne
    • Fermentacja alkoholowa
    • Fermentacja mlekowa
    • Fermentacja octowa
    • Fermentacja masłowa
  • Sposoby konserwacji żywności, zapobiegania psuciu się
• CHEMIA GLEBY
  • Właściwości gleby i jej pH
    • Warstwy gleby
  • Nawozy
    • Wpływ nawozów na pH gleby
  • Zanieczyszczenia gleb i sposoby ochrony przed jej degradacją
    • Rekultywacja
• PALIWA
  • Surowce służące do pozyskiwania energii
  • Destylacja ropy naftowej
  • Alternatywne źródła energii
  • Liczba oktanowa i sposoby jej zwiększania
• ODZIEŻ I OPAKOWANIA
  • Rodzaje tworzyw sztucznych
  • Włókna naturalne i sztuczne
  • Doświadczenia pozwalające odróżnić włókna białkowe, celulozowe, sztuczne i syntetyczne
  • Włókna syntetyczne

POZIOM ROZSZERZONY

• STECHIOMETRIA
  • Mol, masa molowa
  • Objętość molowa w warunkach normalnych i standardowych
  • Objętość molowa w warunkach dowolnych
  • Prawo stałości składu
  • Prawo zachowania masy
  • Ułamki składników: masowe, molowe i objętościowe
  • Zawartość procentowa składników w mieszaninie lub w związku chemicznym
  • Stężenia chemiczne
    • Stężenia procentowe
    • Stężenie molowe
    • Rozpuszczalność
    • Przeliczanie stężeń
    • Mieszanie roztworów - reguła krzyża
  • Stechiometria mieszanin
    • Obliczanie mas molowych mieszanin
  • Wydajność reakcji chemicznej
  • Wyprowadzanie wzorów elementarnych
  • Zależności stechiometryczne na bazie równań reakcji
  • Obliczanie składu mieszanin poreakcyjnych
  • Obliczanie składu mieszanin w oparciu o gęstości mieszanin
• BUDOWA ATOMU I OPIS KWANTOWO-MECHANICZNY ATOMU
  • Atom - ujęcie klasyczne
    • Pojęcia podstawowe
    • Ustalanie wzorów związków chemicznych
    • Masa atomowa i średnia ważona masa izotopowa
    • Masa cząstek (molekuł)
    • Charakterystyka cząstek elementarnych
    • Substancje proste - charakterystyka metali i niemetali
  • Układ okresowy pierwiastków (uop) - ujęcie klasyczne
    • Nazwy grup
    • Pojęcia podstawowe
    • Charakterystyka połączeń czwartego okresu uop grup 1-2 i 13-18
    • Zmiany wielkości na tle układu okresowego
  • Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków
  • Budowa atomu - ujęcie kwantowe
    • Model Schrödingera
    • Liczby kwantowe
    • Kontur orbitalu (chmury elektronowej)
    • Reguły zabudowy orbitali
    • Konfiguracja elektronowa stanu podstawowego na przykładzie atomu selenu
    • Elektrony
    • Konfiguracja jonów
    • Wzbudzony stan elektronowy
• WIĄZANIA CHEMICZNE, KSZTAŁT CZĄSTECZKI I HYBRYDYZACJI ORBITALI
  • Budowa cząsteczki - ujęcie klasyczne
    • Pojęcia podstawowe
    • Wzory chemiczne
    • Wiązania chemiczne - definicje, podział
    • Wzory elektronowe cząsteczek
  • Budowa cząsteczek - ujęcie kwantowe
    • Kolejność poziomów energetycznych cząsteczki
    • Hybrydyzacja orbitali atomowych
    • Rodzaje hybrydyzacji
• SYSTEMATYKA ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH
  • Równania reakcji otrzymywania substancji nieorganicznych
    • Tlenki
    • Wodorotlenki
    • Kwasy
    • Sole
  • Projektowanie podstawowych doświadczeń
    • Badanie charakteru chemicznego substancji - zasada ogólna dla substancji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej w wodzie
    • Wykazanie charakteru amfoterycznego wodorotlenku chromu(III)
• TERMOCHEMIA
  • Pojęcia podstawowe
  • Sposoby wymiany energii pomiędzy układem i otoczeniem
  • Konwencja międzynarodowa znaków energii
  • Funkcje termodynamiczne
  • Zasady termodynamiki
• KINETYKA CHEMICZNA
  • Definicja szybkości reakcji i wpływ różnych czynników na szybkość
    • Zależność szybkości od temperatury (v = v(T))
    • Zależność szybkości od stężenia (v = v(c))
  • Rząd reakcji
    • Cząsteczkowość reakcji
    • Badanie wpływu różnych czynników na szybkość reakcji - zasada ogólna
  • Kataliza chemiczna - zależność szybkości od obecności innych substancji
    • Podział
• STATYKA CHEMICZNA
  • Prawo działania mas - prawo Guldberga i Waagego
  • Zależność stałej od temperatury
  • Reguła przekory (Le Chateliera-Brauna)
  • Stałe równowagi
    • Stała równowagi reakcji dysocjacji nazywana stałą dysocjacji
    • Iloczyn jonowy wody
  • Roztwory i reakcje w roztworach wodnych
    • Podział roztworów
    • Roztwory koloidalne
    • Podział koloidów
    • Porównanie koloidów
    • Metody rozdzielania mieszanin
    • Rozpuszczanie, roztwarzanie
    • Efekty towarzyszące rozpuszczaniu
    • Reakcje w roztworach wodnych
  • Dysocjacja elektrolityczna
    • Teoria dysocjacji Arrheniusa
    • Teoria Brónsteda - Lowry'ego
    • Teoria Lewisa
  • Formy zapisu równań reakcji jonowych
    • Ogólne zasady zapisu równań reakcji jonowych
  • Elektrolity mocne i "lotne"
    • Przykłady równań reakcji jonowych
  • Projektowanie podstawowych doświadczeń
    • Sporządzanie roztworu o danym stężeniu
    • Projektowanie prostej identyfikacji jonów w roztworze - zasada ogólna
    • Porównywanie mocy elektrolitów - zasada ogólna
    • Zbieranie gazów wydzielanych w trakcie doświadczenia
    • Oczyszczanie mieszanin gazowych
    • Otrzymywanie różnych gazów w laboratorium szkolnym
  • Hydroliza związków organicznych i nieorganicznych
  • Bufory - definicja i zasada działania
    • Działanie roztworu buforowego
• UTLENIANIE I REDUKCJA
  • Reguły wyznaczania stopni utlenienia
    • Metody uzgadniania równań reakcji redoks (bilans klasyczny i jonowo-elektronowy)
  • Przewidywanie własności utleniająco-redukujących atomów i prostych jonów
  • Przewidywanie kierunku reakcji redoks
  • Badanie zachowania się metali w reakcjach z kwasami - zasada ogólna
  • Porównywanie własności utleniająco-redukujących substancji - zasada ogólna
  • Porównywanie aktywności metali - zasada ogólna
    • Porównywanie aktywności metali - przykład
  • Najlepsze utleniacze
    • Przewidywanie produktów reakcji redoks z zastosowaniem manganianu(VII) potasu (KMnO4)
    • Badanie własności utleniających manganianu(VII) potasu w zależności od środowiska
    • Badanie własności utleniających manganianu(VII) potasu
    • Badanie własności utleniających związków chromu(VI)
    • Własności utleniające kwasu azotowego(V)
    • Własności utleniające kwasu siarkowego(VI)
    • Własności utleniające fluorowców
• CHARAKTERYSTYKA PIERWIASTKÓW NA TLE UKŁADU OKRESOWEGO
  • Alotropia pierwiastków
  • Barwa płomienia i roztworów
  • Przykłady związków pierwiastków bloku s i p
  • Pierwiastki bloku d
    • Uwagi ogólne
    • Chrom
    • Mangan
    • Żelazo
    • Srebro
    • Miedź
    • Cynk
  • Podstawy analizy chemicznej
    • Miareczkowanie
    • Analiza spaleniowa - analiza elementarna
• CHEMIA ORGANICZNA
  • Podział związków organicznych
  • Wiązania w związkach organicznych i typ hybrydyzacji
  • Reakcje w chemii organicznej
    • Reakcje charakterystyczne dla związków organicznych
  • Przewidywanie właściwości fizycznych i chemicznych związków organicznych
    • Temperatury przemian fazowych
    • Rozpuszczalność w rozpuszczalnikach
  • Izomeria w związkach organicznych
    • Rodzaje izomerii
    • Rodzaje izomerii omawiane w szkole średniej
    • Izomeria optyczna
    • Ustalanie konfiguracji absolutnej
    • Wzory stereochemiczne
    • Rodziny konfiguracyjne
    • Ważność grup
  • Podstawowe szeregi homologiczne lub związki danej klasy
    • Węglowodory nasycone, nienasycone, cykliczne
    • Węglowodory aromatyczne
    • Alkohole
    • Fenole, aminy, amidy
    • Związki karbonylowe - aldehydy i ketony
    • Kwasy karboksylowe
    • Amino- i hydroksykwasy
    • Cukry proste
  • Nazewnictwo związków organicznych
    • Węglowodory nasycone o łańcuchach prostych
    • Węglowodory cykliczne
    • Węglowodory nienasycone (alkeny, alkiny, alkadieny)
    • Węglowodory aromatyczne (areny)
    • Pochodne węglowodorów
    • Alkohole
    • Fenole
    • Aldehydy
    • Ketony
    • Kwasy karboksylowe
    • Sole i estry kwasów karboksylowych
    • Amidy kwasowe
    • Aminy
  • Podstawowe odczynniki w chemii organicznej
  • Charakterystyka i reaktywność związków organicznych
    • Węglowodory
    • Alkohole
    • Fenole
    • Związki karbonylowe
    • Kwasy karboksylowe
    • Aminy
    • Amidy kwasowe
    • Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów
  • Aminokwasy
  • Cukry
  • Białka
    • Kwasy nukleinowe
    • Właściwości fizyko-chemiczne kwasów nukleinowych
    • Tworzywa sztuczne