Repetytorium - szkoła podstawowa. Język polski, kl. 7-8

Ustaliliśmy już, że nasz aparat dźwiękowy zbudowany jest z płuc – ogromnych mie‑ chów, które tłoczą powietrze w górę ku tchawicy (specjalna rura wdechowo-wydechowa). Kolejnym etapem wędrówki powietrza jest krtań i wiązadła głosowe (zwane też strunami głosowymi, w gruncie rzeczy są to mięśnie, które drżąc, wywołują dźwięk, można je sobie wyobrazić jako piszczałkę, za pomocą której powstają wysokie i niskie tony). Uwaga! Zbyt duże ciśnienie jest szkodliwe. Duże ciśnienie w krtani powstaje podczas krzyku, który jest szkodliwy nie tylko dla naszych nerwów, ale i dla naszych strun głosowych i w efekcie może doprowadzić do bardzo groźnych i poważnych chorób. W pobliżu krtani i tchawicy znajduje się przełyk, który jest ważnym elementem prze‑ wodu pokarmowego. Aby uniknąć przedostawania się cząstek żywności z przełyku do na‑ rządów artykulacyjnych, natura obdarzyła nas nagłośnią – rodzajem klapki, która zamyka się, gdy jemy, otwiera, gdy mówimy. Aby głos, który powstał dzięki drganiu wiązadeł głosowych, został usłyszany przez od‑ biorcę, musi być wzmocniony poprzez pudła rezonansowe, których rolę pełnią trzy jamy: jama gardłowa, jama ustna i jama nosowa. Podstawową funkcję podczas wymawiania głosek (a zatem wyrazów i zdań) spełniają ważne „urządzenia” jamy ustnej: podniebienie miękkie zakończone języczkiem; podnie- bienie twarde; dziąsła; zęby; język, który jest bardzo wrażliwym i niezmiernie skompliko‑ wanym narządem zbudowanym z wielu mięśni; wargi. Język i wargi są narządami ruchomymi, tzn. zdolnymi do zmian swego położenia. Językmoże się poruszać w kierunku pionowym w płaszczyźnie poziomej góra, np.: przy wymawianiu l, dół, np.: przy wymawianiu a. np.: przy wymawianiu głosek: s, ś, g (porównaj, co się dzieje, jeżeli wymawiamy te głoski kolejno). Głoska a litera W języku polskim wyróżniamy 32 litery: a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż. Głosek jest jednak znacznie więcej, bo‑ wiem często na oznaczenie jednej głoski potrzeba dwóch lub trzech liter, np.: sz – to jeden dźwięk, jedna głoska, ale dwie litery (s + z), podobnie: rz, ch, cz, dz, dź, dzi, dż. A zatem w wyrazie „chrząszcz” wyróżnimy 9 li‑ ter i 5 głosek. Zapamiętaj! Litery są graficznymi znakami głosek. Głoski to najmniejsze dające się wyodrębnić słuchem cząstki wyrazu. Fonetyka – nauka o głoskach 453