Repetytorium - szkoła podstawowa. Język polski, kl. 7-8

a dziąsłami (cz), między przodem języka a zębami (c) albo między środkiem języka a dziąsłami (dź); osobną grupę tworzą głoski spółotwarte: podczas ich wymawiania w tym samym czasie w jednym miejscu następuje zwarcie, a w drugim otwarcie narządów mowy, należą do nich głoski: m, m’, n, n’, r, l, l’, ł. Ze względu na miejsce artykulacji, tzn. miejsce, w którym powstaje głoska, wyróżnia‑ my: głoski wargowe: p, b, p’, b’, m, m’; wargowo-zębowe: w, f, w’, f’; głoski przedniojęzykowe: t, d, s, z, c, dz, cz, sz, ż, d, dż, r, n, l, ł; głoski środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, n’, g’, k’, ch’; tylnojęzykowe: k, g, ch. Głoski przedniojęzykowe dodatkowo możemy podzielić na: głoski przedniojęzykowo-zębowe: ł, n, d, t, z, s, dz, c; głoski przedniojęzykowo-dziąsłowe: l, l’, r, ż, sz, dż, cz. Dla praktycznego wykorzystania powyższych informacji określmy głoski w wyrazie dom: d – spółgłoska dźwięczna, ustna, twarda, przedniojęzykowa, zwarta o – samogłoska m – spółgłoska dźwięczna, nosowa, twarda, wargowa, spółotwarta Klasyfikacja samogłosek Przy wymawianiu samogłosek istotną rolę pełni język. Spróbuj wziąć patyczek (czysty!) i przyłóż go do końca języka. Wymów samogłoskę „i” a następnie „y”. Teraz już wiesz, że podczas wymawiania głoski „y” patyczek cofa się w głąb jamy ustnej, co jest dowodem, że język przy wymawianiu samogłosek wykonuje ruchy poziome « . Wyróżniamy więc: samogłoski przednie: i, y, e, ę; samogłoski tylne: a, o, u. Podczas wymawiania różnych głosek język podnosi się również ku podniebieniu twar‑ demu i opada ¯ . Możesz to zauważyć, jeżeli przyjrzysz się ruchom swojej dolnej szczęki, która razem z językiem wykonuje ruchy pionowe. Spróbuj powiedzieć „a”, „e”, „i”. Zauwa‑ żasz różnice w ułożeniu języka? Na podstawie tych różnic dzielimy samogłoski na: niskie: a; średnie: e, ę, o, ą; wysokie: i, y, u. I ostatni eksperyment: zaobserwuj położenie warg, kiedy wymawiasz: „a”, „o”, „u”. I jaki efekt? Wargi są lekko zaokrąglone przy „a”, zaokrąglają się przy „o”, tworząc przy „u” szczególne wydłużenie. Tym razem możemy podzielić samogłoski na: płaskie: e, i, y, u; okrągłe: a, o. GRAMATYKA JĘZYKA POLSKIEGO 456