Z okazji 140 rocznicy urodzin Kornela Makuszyńskiego (8 stycznia 1884 roku, w Stryju koło Lwowa) chcemy przypomnieć jego najważniejsze dzieła oraz przedstawić kilka faktów o nim samym.
Był powieściopisarzem i felietonistą, recenzentem teatralnym, kierownikiem literackim Teatru Miejskiego we Lwowie oraz Teatru Polskiego w Kijowie. Dziś znamy go przede wszystkim jako autora książek dla dzieci i młodzieży (napisał ich około siedemdziesięciu). Debiutował w 1908 roku zbiorem wierszy Połów gwiazd oraz humoreskami Rzeczy wesołe, ale to inne dzieła przyniosły mu ponadczasowy rozgłos i sławę. Najbardziej znane, czytywane przez kolejne pokolenia, to: Przygody Koziołka Matołka, O dwóch takich, co ukradli księżyc, Panna z mokrą głową, Szaleństwa Panny Ewy, Awantura o Basię, Szatan z siódmej klasy, Awantury i wybryki małej małpki Fiki Miki.
Przygody Koziołka Matołka to jedna z najbardziej znanych i lubianych wśród dzieci książek Makuszyńskiego. Na pewno nie bez znaczenia jest tutaj zabawna historia opowiadająca o przygodach koziołka oraz lubiana przez dzieci forma komiksu. Rysunki do tekstu stworzył Marian Walentynowicz. Komiks opowiada o Koziołku Matołku, który wyruszył w drogę do Pacanowa, gdzie podobno podkuwali kozy. W trakcie podróży przeżywa różne ciekawe przygody (m. in. zostaje szejkiem Beduinów, godzi skłócone zwierzęta w dżungli oraz trafia do sklepu zoologicznego jako afrykańskie zwierzę). Odwiedza wiele kontynentów m.in. Amerykę, Afrykę, Azję, a nawet trafia na Księżyc. Ostatecznie dociera do Pacanowa, w którym dowiaduje się, że w tej miejscowości nie podkuwa się kóz, ale kowalami jest rodzina o nazwisku Koza. Koziołek jest naiwny i łatwowierny, kilka razy daje się oszukać. W wielu sytuacjach tchórzy i zachowuje się niemądrze, ale potrafi również być przebiegły. Poza tym bardzo kocha dzieci i to na ich prośbę postanawia zostać w Polsce. Przygody Koziołka Matołka doczekały się adaptacji w postaci serialu animowanego, więc dzieci mogą śledzić przygody sympatycznego zwierzaka również na ekranie. W 2010 roku w Pacanowie otwarte zostało. Można tam zwiedzić interaktywne wystawy, obejrzeć przedstawienie w Małym Teatrze, pobawić się w Parku Edukacyjnym oraz posilić się w Bistro u Koziołka.
Inną znaną powieścią Makuszyńskiego, przeznaczoną dla nieco starszego odbiorcy, jest Szatan z siódmej klasy. Tutaj mamy do czynienia z wątkiem detektywistycznym. Główny bohater – Adam Cisowski – odgaduje, jaki system odpytywania uczniów ma profesor Paweł Gąsowski. Dzięki temu zostaje odkryty jego talent logicznego myślenia i nauczyciel postanawia zaprosić Adasia do rozwiązania historii niezwykłych wypadków, które dzieją się w majątku jego brata. Cisowski pomaga w ujęciu szajki złodziei i odnajduje skarb. Szatan z siódmej klasy to powieść pełna humoru i nieoczekiwanych zwrotów akcji. Bądźcie czujni, bo już wkrótce znajdziecie ją w ofercie Wydawnictwa Greg.
A teraz kilka informacji o życiu i działalności autora tych poczytnych książek.
- Studiował filologię polską i romańską we Lwowie oraz w Paryżu. Publikował w Kurierze Warszawskim.
- Jego literaturę cechuje humorystyczny, gawędziarski styl oraz fabuła o wątku sensacyjnym.
- Autor mocno związany z Podhalem. Był patronem komitetów organizacyjnych zawodów narciarskich. Publikował felietony i opowiadania o Zakopanem. W 1931 roku nadano mu tytuł honorowego obywatela tego miasta. Latem i zimą bywał z żoną w willi „Opolanka”, w której po drugiej wojnie światowej zamieszkał na stałe. W Zakopanem znajduje się muzeum biograficzne Kornela Makuszyńskiego. Utworzono je w 1966 roku ze zbiorów, które przekazała wdowa po pisarzu – Janina Gluzińska-Makuszyńska.
- Nie był mu obojętny los młodych ludzi. Jako patron klubu sportowego Wisła Zakopane zapoczątkował akcję zakupu nart dla uzdolnionej najbiedniejszej młodzieży z Podhala. Do dziś w Zakopanem odbywają się zawody narciarskie dla dzieci o puchar Koziołka Matołka (memoriał im. Kornela Makuszyńskiego).
- We wspomnieniach swej siostrzenicy rysuje się jako osoba dbająca o innych. Pomagał swojej rodzinie, wysyłając co miesiąc pieniądze oraz paczki z wyszukanymi jak na tamte czasy słodyczami (marcepan, jadalne kasztany, ciastka-bombki). Dla dzieci swoich sióstr w każdym roku szkolnym wysyłał poprzez przedsiębiorstwo wydawnicze Gebethner i Wolff wszystkie potrzebne im książki.
- Rzadko wspomina się o tym, że za nieformalny debiut Makuszyńskiego uznaje się wiersz, który napisał jako czternastolatek. Był to utwór napisany na cześć Henryka Sienkiewicza.
- Co ciekawe, Makuszyński nie miał własnych dzieci, a mimo to doskonale znał dziecięcą psychikę i potrafił pisać dla młodych odbiorców, trafnie dobierając język i tematykę. W jego utworach dostrzec można optymizm i troskę o drugiego człowieka. Być może taka natura literata jest wynikiem doświadczeń z dzieciństwa. Makuszyński wychowywał się w licznej rodzinie. Miał sześć sióstr oraz brata, który zmarł we wczesnym dzieciństwie.
- Jako postać popularna w ówczesnych czasach Makuszyński był obiektem zainteresowania dziennikarzy. Często powstawały na jego temat nieprawdziwe artykuły, jak np. o tym, że pisarzowi urodził się syn, który po ojcu otrzymał imię Kornel. Wywołało to spore zamieszanie w jego rodzinie, która myślała, że ukrył przed nimi tę informację.
- Wiele jego powieści doczekało się ekranizacji (Przygody Koziołka Matołka, Awantura o Basię, Szatan z siódmej klasy, Szaleństwa Panny Ewy, Panna z mokrą głową), a i o samym Makuszyńskim powstały filmy dokumentalne (Kornel Makuszyński, U Pana Kornela w Zakopanem) i jeden spektakl telewizyjny (Najweselszy człowiek).
- Uhonorowany wieloma odznaczeniami: Krzyż Oficerski orderu „Odrodzenia Polski” za wybitne zasługi na polu działalności literackiej (1925) Krzyż Komandorski orderu „Odrodzenia Polski” (1938), kawaler Legii Honorowej, komandor Korony Włoch, komandor Korony Rumunii. Honorowy członek „Związku Górali” i „Wisły”. W 1935 przyznano mu złoty Wawrzyn Akademicki za wybitną twórczość literacką. W 2019 roku pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
- Zmarł 31 lipca 1953 w Zakopanem. Jego grób znajduje się na słynnym cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. Trudno go przeoczyć, ponieważ zdobi go mnóstwo proporczyków i szkolnych przypinek.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o książkach Kornela Makuszyńskiego, zapraszamy do zapoznania się z naszymi opracowaniami.
Lektury
Szatan z siódmej klasy
Ukryty skarb, złoczyńcy, zagadki i… miłość
W tej książce znajdziemy wszystko, czego potrzebuje powieść, od której nie można się oderwać. Mamy więc młodego detektywa – szatańsko sprytnego i inteligentnego Adasia, zagadkę, sięgającą czasów wojen napoleońskich, szajkę opryszków, a do tego liczne zwroty akcji, tajemnicze szyfry, prawdziwy skarb, a do tego fiołkowe oczy pewnej bardzo ładnej dziewczyny. To przepis na idealną książkę dla dzieci i młodzieży. Nic dziwnego zatem, że książka cieszy się niesłabnącą popularnością od lat!
Mnóstwo niezbędnych przypisów
Szatan z siódmej klasy został wydany w 1937 roku, w tym roku też rozgrywa się akcja powieści. Do tekstu dodaliśmy wiele przypisów, które pozwolą zrozumieć realia owych czasów, przybliża też znaczenie wielu sentencjom, powiedzonkom, uczeń będzie mógł dowiedzieć się wiele o przywoływanych postaciach i wydarzeniach – to prawdziwa skarbnica wiedzy!
Szczegółowe opracowanie
Opracowanie, które znajduje się na końcu książki, zawiera wszystkie niezbędne informacje, które będą potrzebne uczniom podczas pracy z lekturą. Biografia Kornela Makuszyńskiego, geneza powieści, spis bohaterów, plan wydarzeń, streszczenie – a nade wszystko pewniaki na test – wyróżnione zostały wiadomości, o które najczęściej pytają nauczyciele.
Lektura dla przyjemności
Szatan z siódmej klasy jest polecany jako lektura w szkole podstawowej. I jest niezwykle często proponowana uczniom, ponieważ to jedna z tych lektur, które czyta się z zapartym tchem i prawdziwą przyjemnością. Polecamy!
